Giới thiệu về việc làm câu đối cho nghĩa trang họ Phạm ở Nam Định

Anh Trần văn Đường - chuyên viên biên soạn gia phả ở Trung Tâm Nghiên cứu & Thực hành Gia phả, chuyên viên Hán Nôm. Nguyên Phó Văn phòng Trung tâm UNESCO Nghiên cứu Văn hóa các dòng Họ Việt Nam nhận làm 11 câu đối cho nghĩa trang họ Phạm tại thôn An Trung Trong, xã Phương Định, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định, theo hình ảnh đính kèm. 

Từ năm 2018 Trung Tâm Nghiên cứu & Thực hành Gia phả TP.HCM đã dịch bảng gia phả chữ Hán cho dòng họ Phạm ở Nam Định. Đến nay do nhu cầu sử dụng đất nên Nhà nước giải tỏa các mộ riêng lẻ và đền bù cho gia đình. Dòng tộc họp lại và góp thêm tiền xây dựng một nghĩa trang cho các cụ tiên tổ, một số mộ của các cụ trong nghĩa trang này có tên trong gia phả.

Có 3 phương án được đệ trình nhưng dòng họ đã chọn phương án của anh Đường để làm câu đối cho nghĩa trang. 

Bản phát thảo vị trí đặt các câu đối

Các câu đối sau khi hoàn thành

Nội dung các câu đối như sau:

C1-C2: Cặp đối nơi trụ cổng vừa giới thiệu cho thiên hạ biết đây là tàng cốt, là linh khí của dòng họ vừa nghinh đón tổ tiên nhiều đời.

THẤT TỔ CAO BÌNH THÁI THỊNH, HƯƠNG LINH THIÊNG VẠN CỔ

CỬU HUYỀN PHẠM TỘC KIẾT XƯƠNG, NGỌC CỐT HIỂN THIÊN THU

C3-C4:

THIÊN THU NGUYỆT LÃNG HỒN THIÊNG ĐĂNG CỐ QUẬN

BÁ TUẾ PHONG THANH LINH KHÍ THẠNH KIM HƯƠNG

B1-B2: Nghĩa địa ít khi hợp phong thủy, có thể nghịch long, phá thế nên mượn thanh long - bạch hổ trên bình phong trấn yểm cho khu mộ, nếu đã hợp phong thủy lại càng tốt thêm. Long và hổ ẩn trong cặp đối có tính chất phò trợ cho cuộc đất AN TRUNG “vốn đã an” (An cựu), “giữa lại lành” (Trung lương).

LONG GIÁNG CỬU TRÙNG AN CỰU CHỨC HỮU DANH PHÒ XÃ TẮC

HỔ TÙNG GIA THẾ TRUNG LƯƠNG DÂN BỔN TỘC BẢO SƠN HÀ 

Mặt sau: B1-B2

ĐỨC LƯU PHƯƠNG - SỰ NGHIỆP QUANG TIỀN - VĨNH TRUYỀN CẢNH SẮC ÂN VIỄN HỶ - LƯƠNG ĐỒ DỦ HẬU - HOÀI VỌNG TRANG NGHIÊM

Đức tỏa thơm - sự nghiệp tổ trước đã sáng - mãi còn xinh đẹp Ân vui xa - Cơ đồ đời nay đầy đủ - mong giữ trang nghiêm.

B3-B4:

THẾ THẾ TRƯỜNG SANH PHÚC ẤM THÙY AN TÔN TỬ

GIA GIA HỒNG PHÁT ĐỨC LONG BẢO HỘ HẬU CÔN

A1-A2:

KINH BẮC DANH GIA THIÊN TUẾ HUY PHONG CAO NHẬT NGUYỆT

AN TRUNG KIM TỬ TRÙNG LAI HOẠN LỘ ĐỐI CÀN KHÔN

A3-A4:

MỤC HẠ HỒNG TRẦN LƯU KHỨ NHẤT TRÀNG MỘNG

TUỆ CĂN VẠN VẬT TỒN SANH TẠI VÔ MINH

T1-T2:

QUỐC TRƯỢNG AN THANH SỬ

CÔNG THẦN PHỔ HÀO MÔN

K1-K2: 

TÔNG CHIÊU MIẾU

TÔNG  HẰNG HƯƠNG HOẢ TỬ TÔN  KHẢI

MIẾU MÃN HOA ĐĂNG TIÊN TỔ SIÊU

K3-K4: 

MÔN LINH ĐÀN

MÔN TRÙNG NHẬT NGUYỆT PHÚC VIỄN HỶ

ĐÀN TÁI CỔ KIM LỘC TRƯỜNG XUÂN

Qua các câu đối của anh Trần Văn Đường, chúng ta nhận thấy tất cả đều không vay mượn từ bất cứ đâu, nội dung bao hàm ý nghĩa sâu sắc, vừa tả cảnh tôn nghiêm, vừa nhắc nhở hậu sanh phải có trách nhiệm, vừa cầu tổ tiên gia ân phước lộc, vừa chúc tụng cho con cháu hiển vinh. Câu chữ và vị trí đặt có dụng phong thủy âm trạch trong đó, và là của riêng duy nhất cho nghĩa trang tộc Phạm, tuy chữ không nhiều nhưng đối hàm ý rất rộng. 

Thí dụ như câu T1 và T2 đặt hai bên bức tranh. Khi dùng chữ PHẠM TỘC AN SƠN, con cháu có được tự mãn riêng. Chữ “SƠN” trong phong thủy âm trạch nghĩa là nơi chôn cất, đó là một mỹ từ dành cho nhà danh gia vọng tộc như Sơn cuộc, Sơn phần, Cát Sơn tàng cốt. Chữ “Địa” bình dân không có tính văn học và quá phổ thông. AN là chốn bình yên cho phần “thân xác” gửi lại để hoàn nguyên về “Tứ đại”. 

Hai câu QUỐC TRƯỢNG AN THANH SỬ - CÔNG THẦN PHỔ HÀO MÔN là một HUYỀN VŨ tọa đầu mộ chỗ dựa che chở trường cửu cả về mặt TÂM LINH vừa giới thiệu thanh thế của tổ tiên vừa nói lên cái UY, cái QUYỀN dòng họ được an nghỉ tại đây. Đồng thời nói khéo với chính quyền và mọi người đây là QUAN mọi người hãy coi trọng. 

THẦN cũng lãnh sắc vua phong, các ông QUAN cũng sắc vua ban, họ có sắc mệnh như nhau nhưng trưng ra thì thần linh kính trọng, ma tà không dám quấy động. Còn với chính quyền, công thần muôn đời phải tôn vinh chẳng lẽ chỉ một khoảnh đất này mà giành giựt buộc di dời nữa. Chỉ vì cháu con không đưa cái thanh thế ra để người ta quý và bảo tồn! Công trình này không được xâm phạm vì dòng họ đã viết cho MỌI NGƯỜI đều biết. Mà chỉ có chữ nghĩa nói giúp mọi lúc.

Câu đối là một vật thể văn hóa linh thiêng, mang sắc thái riêng của dòng họ. Một khi đã khắc lên các trụ trong nghĩa trang thì nó có tính vĩnh cửu qua thời gian, không thể mang ý nghĩa bình thường và làm qua loa cho có được. Các câu đối này được chọn vì đã đáp ứng được tất cả những yêu cầu trên. 

29/4/2025

LÂM HOÀI PHƯƠNG